Andrzejki – pochodzenie święta

Patron tego istotnego dnia w kalendarzu wielu krajów to święty Andrzej, jeden z apostołów. Poszedł on za Jezusem, jeszcze gdy ten nie był znany jako Zbawiciel. Był przy nim cały czas, a po jego ukrzyżowaniu wyruszył głosić nauki Jezusa. Szczególnie upodobał sobie rejon Morza Czarnego, w którym nauczał. Podobnie jak wielu innych, zginął przez wzgląd na głoszone przez siebie poglądy oraz został ukrzyżowany na krzyżu w kształcie litery X. Jest obecnie patronem Szkocji, Grecji oraz Rosji, jednak szczególnymi względami darzy się go właśnie w Szkocji, która krzyż świętego Andrzeja umieściła w swoim herbie. Znany jest również jako wyjątkowy patron spraw dotyczących małżeństwa. Dodatkowo jest wsparciem dla zakochanych, wspiera plany matrymonialne oraz wysłuchuje próśb o potomstwo. W Szkocji jest obchodzony niezwykle hucznie, jest dniem wolnym i łączy się z licznymi festynami, marszami i koncertami.

Pomimo istnienia świętego Andrzeja w Polsce andrzejki przez długi czas kojarzone były z pogańskim świętem związanych z tajemniczością natury. Uważano, że tego dnia na świat wychodzą różnego rodzaju chochliki i duchy, co sprzyjało odprawianiu wróżb. Pierwsze oficjalne wzmianki o tym święcie, które początkowo zwane było Jędrzejkami, ponieważ imię Andrzej w języku polskim było odpowiednikiem Jędrzeja, pojawiły się dopiero w XVI wieku. Żeby zniwelować pogański wydźwięk obrzędów, które im towarzyszyły, powiązano stare wierzenia z nowymi, poddano je patronatowi świętego Andrzeja i uznano za istotny element roku liturgicznego.

Stare przysłowie związane z andrzejkami mówi „na świętego Andrzeja błyska pannom nadzieja”. Związane jest to z wróżbami, które odprawiały w wigilię dnia świętego Andrzeja. Przez wieki wiele obrzędów zostało zapomnianych, pojawiały się nowe, łączyły się ze starymi w jedno, jednak wszystkie miały jeden cel – powiedzieć pannom coś na temat ich przyszłego zamążpójścia. Imię przyszłego męża, zawód, rok zawarcia małżeństwa, liczba dzieci, wróżby miały informować o jednej z tych rzeczy i w zależności od regionu mogły być różne. Jednak najbardziej znana z nich, czyli lanie wosku, jest popularna i stosowana nawet dzisiaj, chociaż nie przepowiada już tylko męża, ale również inne rzeczy, np. podróże.

Ze względu na to, że dawniej Andrzejki były typowo kobiecym wieczorem, panowie musieli zadowolić się innym dniem. Była to wigilia dnia świętej Katarzyny z 24 na 25 listopada. Święta Katarzyna jest patronką cnotliwych mężczyzn, więc kawalerowie, którzy tego wieczora dokonywali wróżb, mogli dowiedzieć się więcej o swoich przyszłych żonach, jak również prosili świętą o to, aby trafiła im się kobieta gospodarna i piękna.