Co warto wiedzieć o nerwicy natręctw?

Typowe objawy nerwicy natręctw to występowanie silnego lęku oraz różnego rodzaju fobii (na przykład myzofobia – lęk przed brudem czy bakcylofobia – lęk przed zarazkami), depresja, zbyt silne reakcje emocjonalne (histeria), obsesyjne myśli i kompulsywne zachowania, tiki (mimowolne, powtarzające się ruchy, na przykład mruganie oczami, grymasy twarzy). Chory jest przygnębiony i smutny, czuje się bezradny, jest pełen lęku. Dolegliwościom psychicznym towarzyszą objawy somatyczne: ból serca, poczucie duszności, ból żołądka, nadmierna potliwość, drżenie rąk.

Natrętne myśli, czyli obsesje, pojawiają się w świadomości osoby chorej bez jej woli. Choć są absurdalne, irracjonalne i nieakceptowane, nie może się ich pozbyć. Często myśli te dotyczą jakiegoś zachowania lub czynności, ale nigdy nie zostają one zrealizowane (na przykład chęć pobicia czy zranienia kogoś, rozebrania się w miejscu publicznym), natomiast lęk, by to się nie stało, i usilne powstrzymywanie się są bardzo wyczerpujące. Myśli często dotyczą obawy przed brudem i zakażeniem albo niepokoju o to, czy wszystko zostało właściwie zrobione, na przykład poukładane, spakowane, zamknięte. Typowe dla tego zaburzenia jest chociażby wielokrotne sprawdzanie, czy zamknęło się drzwi.

Dla nerwicy natręctw bardzo typowa jest niepewność. Chorego paraliżuje lęk dotyczący prostych codziennych sytuacji: czy wychodząc z domu, zamknął drzwi, zakręcił wodę, wyłączył żelazko; czy właściwie umył ręce i poukładał swoje rzeczy; czy wszystko odpowiednio ułożył albo spakował. Inny typowy objaw to konieczność zachowania perfekcyjnego porządku, układanie przedmiotów w określonym porządku i w określony sposób, zachowanie odległości, symetrii itp., a także lęk przed zabrudzeniem siebie i innych. Chory ma skłonność do bezproduktywnego, długiego rozważania tego samego tematu, ale nie dochodzi do żadnej konkluzji. Pojawiają się myśli, naruszające sacrum albo tabu (wulgarne, obsceniczne myśli w czasie nabożeństwa czy modlitwy) oraz zmuszające do zrobienia czegoś złego, niebezpiecznego lub kompromitującego. Choć do tego nie dochodzi, chory bardzo cierpi z powodu lęku.

Kompulsje (albo inaczej rytuały) to natrętne czynności, które chory wykonuje, ponieważ uważa, że w przeciwnym razie wydarzy się coś złego. Zachowania te są bezsensowne i chory wstydzi się ich. Typowe zachowania kompulsywne to nieustanne sprawdzanie, czy drzwi zostały zamknięte, krany zakręcone, przedmioty na biurku właściwie poukładane. Chory często myje ręce, gdyż prześladuje go obawa przed brudem i zarazkami, a także nie jest przekonany, że umył się dostatecznie dokładnie. Gromadzi różne przedmioty i wykonuje dziwaczne rytuały, które mają zapewnić bezpieczeństwo jemu i jego rodzinie (wykonuje kilkakrotnie określone ruchy, dotyka wielokrotnie różnych przedmiotów). Osoba cierpiąca na zaburzenie obsesyjno-kompulsywne zdaje sobie sprawę z tego, że jej myśli i zachowania są nieracjonalne, co różni ją na przykład od chorego, który ma urojenia. Odczuwa jednak tak silny lęk, że musi wykonać określone czynności.