Jak postępować w przypadku ukąszenia przez żmiję?

Żmija jest wężem o długości około 60 cm, choć zdarzają się osobniki dłuższe, mające do 85 cm. Może mieć ubarwienie szare, brązowe lub czarne. Charakterystyczny jest ciemny zygzak od karku do ogona, od którego pochodzi nazwa tego gada. U osobników ciemno ubarwionych lub czarnych nie jest on widoczny. Charakterystyczne jest oko żmii – jako jedyny z krajowych węży ma pionową źrenicę. Mimo charakterystycznych cech wyglądu żmija często jest mylona z zaskrońcem.

Żmije lubią przebywać na nasłonecznionych polanach i przecinkach leśnych, na wilgotnych polanach porośniętych mchem, nad rowami i bajorami (doskonale pływają). Można je spotkać także na łąkach, odsłoniętych pagórkach, na składach drewna, na polach między rzędami roślin. Ulubione kryjówki tych węży znajdują się w wykrotach, stosach kamieni, skalnych rumowiskach, w norach gryzoni i pod przewróconymi drzewami.

Ukąszenie żmii pozostawia na skórze dwie ranki położone około 1 – 2 cm od siebie w miejscu wbicia zębów jadowych. Jad żmii, najsilniejszy na wiosnę, powoduje m.in. rozpad krwinek czerwonych i zaburzenia krzepnięcia krwi. Może się zdarzyć, że wąż nie wstrzyknie jadu w momencie ukąszenia, ale są to rzadkie przypadki. Jeśli ranka krwawi i pojawi się silny ból, obrzęk i zasinienie, nastąpiło zatrucie jadem. Występują także objawy ogólne: osłabienie; zawroty głowy; podwyższenie temperatury; poty i dreszcze; mdłości, wymioty, bóle brzucha i biegunka; pragnienie; uczucie drętwienia. Może dojść do wstrząsu (bladość, uczucie zimna, przyspieszenie akcji serca, spadek ciśnienia krwi, tętno słabe, niewyczuwalne).

Konieczne jest podanie surowicy przeciwko jadowi żmii, więc przede wszystkim należy wezwać fachową pomoc i poinformować, że doszło do ukąszenia. Jeśli wypadek zdarzył się w miejscu niedostępnym i trudnym do zlokalizowania, należy podjąć próbę dostarczenia poszkodowanego tam, gdzie łatwiej dotrą ratownicy. Osobę ukąszoną należy przede wszystkim uspokoić, ułożyć wygodnie (najlepiej tak, by ukąszone miejsce znajdowało się niżej niż serce), okryć i poprosić, by się jak najmniej poruszała (ruch przyspiesza wchłanianie jadu). Zranioną kończynę należy unieruchomić, zdjąć zegarek i biżuterię. Jeśli to możliwe, ukąszone miejsce przemywamy wodą z mydłem i zakładamy jałowy opatrunek. Podajemy duże ilości płynów. Jeśli dojdzie do utraty przytomności, układamy poszkodowanego w pozycji bezpiecznej i regularnie sprawdzamy, czy nie doszło do zatrzymania akcji serca i oddechu. W razie potrzeby przeprowadzamy sztuczne oddychanie i masaż serca.

Nie stosujemy opasek uciskowych (co dawniej było zalecane) ani okładów z lodu. Nie należy również rozcinać rany nożem czy wysysać z niej jadu. Nie przemywamy spirytusem – powoduje zasklepianie się tkanek i utrudnia wypływanie jadu z rany. Absolutnie nie podajemy alkoholu. Niewskazane jest podawanie surowicy bez decyzji lekarza. Istnieje możliwość reakcji uczuleniowej na surowicę.

Żmija atakuje jedynie w obronie własnej, na ogół gdy się na nią nadepnie lub ją zaskoczy. Zanim usiądziemy na pniu drzewa na leśnej polance, trzeba sprawdzić, czy nie zajął już tego miejsca wąż. Po postoju w lesie warto skontrolować swój bagaż. Miały miejsce wypadki pokąsania przez żmiję, która wpełzła do plecaka. Jeśli wybieramy się w miejsce, gdzie można spotkać te węże, zakładamy buty za kostkę, wtedy nie ukąsi nas przypadkowo nadepnięty gad. Jeśli na polance czy na ścieżce zobaczymy żmiję, nie dotykamy jej, nie drażnimy, nie okładamy patykiem, nie patrzymy jej również w oczy, tylko oddalamy się spokojnie. Pamiętajmy, że zwierzę nie zaatakuje nas bez powodu, a jest objęte ochroną. Bardzo ważne jest, by odpowiednio pouczyć dzieci, aby nie dotykały węży, gdyż żmiję można napotkać nawet blisko ludzkich siedzib. W przypadku, gdy żmija zagnieździła się w naszym ogrodzie, pomocni mogą być strażacy.